
Waimarama Hawke
Te Hui
I muri i te angitutanga o te hui tuatahi o He Kete Mātauranga i 2024, nō Climate Connect Aotearoa te hōnore ki te manaaki i tētahi hui, e rua rā te roa, i Maehe. Nō te whakatūnga o He Kete Mātauranga, kua noho ko te mātauranga Māori hei tūāpapa mō te kaupapa. Nō mātou te māri ki te pōhiri i tētahi rōpū e kī ana i ngā kaimahi me ngā ngore mātauranga Māori e 11 nō te ao Māori, i ārahi rā i ngā kaupapa huhua i roto i ngā rā e rua. I runga i te whai ki te koke mai i te ariā ki te mahi, i whakauru mātou i ngā awheawhe hou e waru i tūhura i ngā kaupapa pēnei i ngā rongoā kei roto i te Kawakawa (he tipu taketake nō Aotearoa). I tūhura hoki i te maramataka hei ārahi i te ora. Nā ngā kaikōrero matua me ngā kaitakawaenga ā mātou wānanga i ārahi i raro i ngā kaupapa matua e toru, arā, te Mātauranga Māori, Taiao to Toi Māori me Te Anamata.

Te Puna Creative Hub
Mātauranga Māori
Mātauranga Māori - Ko Che Wilson, nō Ngāti Rangi Whanganui, Tūwharetoa, Mōkai Pātea, Ngāti Apa me Ngā Rauru, tō mātou kaikōrero matua mō te Mātauranga Māori. He mea ārahi tana kōrero e te whakaaro nei e mea ana, ki te whakaohohia te ahurea, ka whakaohohia te taiao. I toro a Che ki te rerekētanga i waenganui i te ariā me te mahi, ā, i whakanui i te hiranga o ā tātou ritenga tuku iho. Hei tāna, me mātua mōhio ō tātou tīpuna ki te mātai i te taiao kia ora ai rātou, ā, me ako anō tātou ki te kōrero me te whakarongo ki tō tātou taiao. I akiaki ia i te minenga kia toro anō ki tēnei āhua noho mā roto mai i te whakataukī e mea ana - "kauaka e kōrero mō te awa, kōrero ki te awa". E kōrero ana tēnei mō te tūhono ki tō tātou taiao mā ō tātou ringa, mā ō tātou wae, tērā i te kōrero noa iho mōna.

Che Wilson
“Kauaka e kōrero mō te awa, kōrero ki te awa.”
He kuhunga pai tēnei ki ngā awheawhe mahi i whai ake, tae ana ki a 'Rongoā' (ngā rongoā Māori) i te taha o Eruini Hawke, ki a 'Maramataka' i te taha o Ayla Hoeta me 'Active Whakapapa' i te taha o Tyler Taua-Gordon. I ārahi a Eruini i tētahi awheawhe e toro ana i te rētōtanga me te kanorautanga o te rongoā Māori. I runga i te ārahitanga o te mātauranga Māori, i aro te wānanga nei ki te Kawakawa. I ako ngā kaiuru ki te taka me te whakarite i ā rātou anō hinu Kawakawa. I tuku a Ayla i tētahi wānanga piritata e toro ana ki te maramataka Māori hei anga kia mārama ai ki ngā mita māori me te oranga whaiaro. I whakarite ngā kaiuru i ā rātou anō mataine maramataka, ā, i ako anō ki te whakamahi i ērā hei taputapu mātai. I tuku a Tyler i tētahi awheawhe whakapapa i hoahoatia e te iwi, i aro nui ki ngā wāhi me ngā pūrākau e hirahira ana ki Te Kawerau ā Maki, te iwi mana whenua o te wāhi i tū ai te hui, ki Te Kōpua Henderson.

Active Whakapapa with Tyler Taua-Gordon

Maramataka with Ayla Hoeta
Taiao to Toi Māori – Pūrākau
Ko Nikau Hindin, nō Ngāti Tūpoto, Te Rarawa me Ngāpuhi, tō mātou kaikōrero matua mō 'Taiao to Toi Māori'. He ringatoi Māori a Nikau kua ngahurutau nei e whakaora ana i te mahi aute i Aotearoa. Ko te kaupapa o tana kōrero ko te ōritetanga o te kōrero pūrākau me te toi Māori. I whakamahuki ia i te toi Māori hei tukanga putu mātauranga, he iwhai wāhitanga ki te hapori, hei puritanga, hei mahinga mātauranga Māori anō hoki. Mārakerake ana te kite i te hononga i waenga i te toi Māori me te taiao - i konei, i roto i te hātepe o te whakatipu me te hauhake aute. I kōrero a Nikau mō te toi Māori hei mahi wairua, ā, i whakaritea ki tō tātou pūrākau mō te tīmatanga o te ao, i tīmata i Te Kore, ka koke ki Te Pō, ā, ka tau ki Te Ao Marama.

Nikau Hindin
I tāpae mātou i ngā awheawhe 'Taiao to Toi Māori' e toru, tae ana ki te Waiata i te taha o Majic Pāora, te Waituhi i te taha o Raukura Turei me Te Reo Māori i te taha o Robbie Pāora. I ārahi a Majic i tētahi wānanga waiata Māori, i toro rā ia i tēnei mea te waiata hei taputapu kōrero pūrākau. Kātahi ka tito waiata rātou ko te rōpū e pā ana ki tō tātou hononga taketake ki te taiao, i aro nui ki te ora o te wai. I tukua e Raukura tētahi awheawhe waituhi ā-ringa, i whai wāhi ai ngā kaiuru ki te hanga i ā rātou anō mahi toi mā te one, mā te uku me te onepū nō Hikurangi, me Te Tai o Rēhua. I ārahi a Robbie i tētahi awheawhe mō te reo Māori, i ako ai ngā kaiuru ki te whakamahi i te pepeha, i ngā whakataukī, me ngā kīwaha e hāngai ana ki te taiao.

Waiata with Majic Pāora

Waituhi with Raukura Turei
Te Anamata - Te Pohewa anō i tētahi Anamata Hou
Ko Tina Porou, nō Ngai Tūpoto, Ngāti Porou, Ngāti Tūwharetoa, Ngāi Tāmanuhiri, Rongomaiwahine me Ngāti Rakaipaaka tō mātou kaikōrero matua mō 'Te Anamata'. I whakatuwhera ake ia mā te kōrero e mea ana, he mea tūnekeneke, he mea hurihuri tēnei mea te whakapapa. Ka whakaatu i ngā tini hononga ki ngā tāngata, ki te taiao, ā, ki ngā atua - i āta whakaritea kia pērā e ō tātou tīpuna. I ngā wā o te rangirua, i whakamahara mai a Tina, ko te whakapapa te mea ka whakahoki i a tātou ki te whenua, i ā tātou mahi katoa. Ko tētahi kōrero i tino pā ki te rūma katoa, "ka hua ake i ngā wāhi whakatete nui, ko ngā pekenga huri nui." I kōrero ia mō te hīkoi whenua Māori me Takaparawhau - ngā rangatohe i whakaatu i ngā whakatete nui katoa o te ao Māori, i hua ake ai ko ngā huringa nui. He whakatō whakapono tēnei i roto i te horopaki tōrangapū o te wā me ngā wheako taiao. I ākina mātou kia tirohia tēnei wā whakatete me he arawātea kia hua ake ai he huringa nui mō tō tātou iwi me tō tātou taiao.
“Ka hua ake i ngā wāhi whakatete nui, ko ngā pekenga huri nui.”
Ko ngā awheawhe 'Te Anamata' e rua ko 'Te Ao Matihiko' i te taha o Dan Te Whenua Walker me 'Environmental Law' i te taha o Vicki Morrison-Shaw. I toro a Dan i te wāhi ki te atamai hangahanga i te ao Māori me tōna whakamahinga i te taiao. I toroa hoki tōna pitomata mō te pupuri ki te mana motuhake i te ao matihiko. I titiro a Vicki ki te pūtahitanga o te ture taiao, Te Tiriti o Waitangi me te mātauranga Māori - e aro ana ki te huringa o te āhuarangi i roto i te ture.

Environmental Law with Vicki Morrison-Shaw

Te Ao Matihiko with Dan Te Whenua Walker
Ko te wāriu o te mātauranga Māori
Ko te wāriu o te mātauranga Māori hei whakapono, tētahi āhuatanga e tūhuratia ana e Climate Connect Aotearoa mā te pokapū ā-ipurangi. Heoi anō, ko te āhuatanga i tino kitea i He Kete Mātauranga i tēnei tau ko te hiranga o te mahi. I kitea te wāriu nui o te mātauranga ā-mahi me te wheako, pēnei i te ariā. I whakaatatia tēnei i ngā kaikōrero matua, tae ana ki tō mātou kaikōrero mō te 'Mātauranga Māori', a Che Wilson. E ai ki a Che, 'Kei ia whānau tētahi tāngata kāore nei i ngaro i ō rātou ringa me ō rātou wae te reo." Ahakoa kāore i kōrerotia te reo Māori, e matatau ana rātou ki te whakatipu kūmara, ki te pānui i te maramataka, ki te mārama ki ngā āhuatanga rongoā o ngā rākau me te whakatere waka hourua. Ko tētahi o ngā kawenga matua ko te matea o ngā kaimahi me ngā ngore. I te ao Māori, e kitea ana te aranga ake anō o ngā kaupapa me ngā wānanga, ko te akomanga ko te taiao, ko te marautanga ko te mātauranga tūpuna. Ināianei, e āta mārama ana tātou koinei te ara pai katoa ki te ako mō te taiao. E tino whakahīhī ana a Climate Connect Aotearoa i tā mātou whakarite i tētahi wāhi e mānawa ana i tēnei momo ako, e anga whakamua ana ki ngā arawātea kia ako ai mō te taiao - mā roto mai i te taiao. E toroa ai te hōtaka o te hui He Kete Mātauranga o tēnei tau, pāwhiria a konei.